ესპანეთმა აღნიშნა ფრანსისკო ფრანკოს გარდაცვალების 50 წლისთავი ოფიციალური ღონისძიებების გარეშე, მაგრამ პრემიერ-მინისტრის მოწოდებით, გაითვალისწინოს დიქტატურის გაკვეთილები და დაიცვას დემოკრატიული თავისუფლება, რომელიც "ჩვენთვის ამდენი წლის განმავლობაში გამოგვეცალა".
ფრანკო, რომლის სამხედრო გადატრიალებამ 1936 წელს არჩეული რესპუბლიკური მთავრობის წინააღმდეგ სამოქალაქო ომი გამოიწვია და დიქტატურის ოთხი ათწლეული მოიტანა, გარდაიცვალა მადრიდში 1975 წლის 20 ნოემბერს.
მიუხედავად იმისა, რომ პრემიერ-მინისტრ პედრო სანჩესის სოციალისტური მთავრობა აწყობს პოსტ-ფრანკოს ტრანსფორმაციის აღსანიშნავად ერთწლიან ღონისძიებებს, მან უარი თქვა სახელმწიფო აქტებზე ხუთშაბათს, დიქტატორის გარდაცვალების რეალურ იუბილეზე, რათა თავიდან აეცილებინა ბრალდებები, რომ ის ცდილობდა მისი გარდაცვალების აღნიშვნას.
იუბილე ხდება დიქტატურის შესახებ ცოდნის მზარდი შეშფოთების ფონზე, განსაკუთრებით ახალგაზრდა ესპანელებში. გასულ თვეში ჩატარებულმა გამოკითხვამ აჩვენა, რომ გამოკითხული ადამიანების 21%-ზე მეტმა იგრძნო, რომ ფრანკოს ეპოქა იყო "კარგი" ან "ძალიან კარგი", ხოლო ხუთშაბათს ელ პაისისთვის ჩატარებულმა გამოკითხვამ აჩვენა, რომ 18-დან 28 წლამდე ასაკის ესპანელების თითქმის მეოთხედი გრძნობდა, რომ ავტორიტარული რეჟიმი ზოგჯერ შეიძლება დემოკრატიულის უპირატესობა იყოს.
ონლაინ გაზეთ elDiario.es-ისთვის გამოქვეყნებულ სარედაქციო წერილში სანჩესმა შეაქო ესპანეთის "თითქმის უნიკალური" დემოკრატიული პროგრესი ბოლო 50 წლის განმავლობაში და თქვა, რომ ქვეყანამ "გადავიდა რეპრესიული დიქტატურიდან სრულ დემოკრატიაზე და ღარიბი და იზოლირებული ქვეყნიდან მდიდარ და მსოფლიოში ინტეგრირებულზე".
თუმცა, პრემიერ-მინისტრმა, რომელმაც განზრახ არ მოიხსენია ფრანკო სახელით, ასევე აღნიშნა, რომ "დემოკრატია ციდან არ ჩამოვარდა", დასძინა, რომ დღევანდელი თავისუფლებები უზრუნველყოფილი იყო ესპანელი ხალხის მონდომებითა და გამძლეობით.
"არც ერთი დემოკრატია - მათ შორის ჩვენი - არ არის სრულყოფილი", - წერდა ის. "ბევრი რამ რჩება გასაკეთებელი იმ ესპანეთის შესაქმნელად, რომლის შექმნაც გვინდა და რისი გაკეთებაც შეგვიძლია: ადგილი მეტი შესაძლებლობით; მეტი უფლებები და ნაკლები უთანასწორობა. იმის გაცნობიერება, თუ რა არის ის, რაც დაგვეხმარება წინსვლაში და გაუმჯობესებაში. და სწორედ ამიტომ, ახლა - როდესაც ზოგიერთი ავტორიტარული რეჟიმების იდეალიზებას ახდენს და წარსულის ნოსტალგიას ებღაუჭება, რომელიც არასოდეს ყოფილა - ჩვენ უნდა გადავდგათ ნაბიჯი თავისუფლების დასაცავად, რომელიც ამდენი წლის განმავლობაში გამოგვეცალა."
მთავრობა იყენებს ისტორიული მეხსიერების კანონმდებლობას, რომელიც სამი წლის წინ იქნა შემოღებული, რათა დაეხმაროს ესპანეთს წარსულთან შეგუებაში. "მეხსიერების ადგილის" ხელახლა დასახელებით, როგორც "მეხსიერების ადგილი", სადაც ფრანკოს ნეშტი 44 წლის განმავლობაში იწვა, ის ასევე მუშაობს რეჟიმის მიერ ჩამორთმეული საქონლის ინვენტარიზაციაზე და ცდილობს ესპანეთს ფრანკისტული სიმბოლოების ბოლო ნაშთებისგან გაწმინდოს.
მთავრობა ასევე ცდილობს დახუროს ფრანსისკო ფრანკოს ეროვნული ფონდი, რომელიც არსებობს დიქტატორის მემკვიდრეობის შესანარჩუნებლად და პოპულარიზაციისთვის.
ხუთშაბათს სახელმწიფო მაუწყებელთან, RTVE-სთან ინტერვიუში, კულტურის მინისტრმა განაცხადა, რომ მისი დეპარტამენტი ცდილობდა უზრუნველეყო, რომ ფრანკოს ოფიციალური არქივი - ამჟამად ფონდის საკუთრებაშია - გადაეცეს სახელმწიფოს, რათა მასზე წვდომა ჰქონოდათ ყველა ესპანელს.
"ფრანსისკო ფრანკოს ფონდის დაშლა აჩენს კითხვას, თუ რა ხდება არქივთან დაკავშირებით", - თქვა ერნესტ ურტასუნმა. "ჩვენ უკვე გვაქვს კულტურის სამინისტროს მიერ შედგენილი ანგარიში, რომელიც არის დიქტატორის არქივის 30,000 დოკუმენტის ინვენტარიზაცია და გვაქვს ანგარიში, რომელიც ადასტურებს, რომ ეს დოკუმენტები არის საჯარო დოკუმენტები, რომლებიც ეხება დიქტატორს, როგორც სახელმწიფოს მეთაურს და, შესაბამისად, მთავრობის საკუთრებაა."
ურტასუნმა თქვა, რომ მთავრობის იურისტები მუშაობდნენ არქივის დასაბრუნებლად, "რომელიც ეკუთვნის ესპანელებს და მკვლევარებს, რათა ყველამ შეძლოს რეპრესიის დოკუმენტირება და ყველაფერი, რაც იქ არის."
ოპოზიციური კონსერვატიული სახალხო პარტია ბოიკოტს უცხადებს მთავრობის ინიციატივას, აღნიშნოს დემოკრატიის 50 წლისთავი, ისევე როგორც ულტრამემარჯვენე ვოქსის პარტია, რომელმაც პროგრამას უწოდა "აბსურდული ნეკროფილია, რომელიც ყოფს ესპანელებს".
სამოქალაქო ომის დროს 500 000-ზე მეტი ადამიანი დაიღუპა, ხოლო ასობით ათასი იძულებული გახდა ემიგრაციაში წასულიყო. რეპრესიები გაგრძელდა 1939 წლის ფრანკოს გამარჯვების შემდეგაც და ვარაუდობენ, რომ ომისა და მისი შემდგომი წლების შედეგად მოკლული 100 000-ზე მეტი ადამიანის ნეშტი დევს დაუმარხავ მასობრივ საფლავებში.
დიქტატორის გარდაცვალების შემდეგ, ესპანეთმა დაიწყო დემოკრატიაზე გადასვლა, 1977 წელს ჩაატარა პირველი თავისუფალი არჩევნები 41 წლის განმავლობაში და 1978 წელს რეფერენდუმზე დაამტკიცა ახალი კონსტიტუცია.
