ირანის მთავრობამ მოუწოდა დიალოგს საპროტესტო მოძრაობის ლიდერებთან მას შემდეგ, რაც სამწლიანი ვარდნის ვალუტა და ცხოვრების პირობების გაუარესება გამოიწვია ქვეყნის ყველაზე დიდმა დემონსტრაციებმა.
პროტესტები დაიწყო კვირას მას შემდეგ, რაც ირანის ვალუტა რეკორდულ მინიმუმამდე დაეცა აშშ დოლართან მიმართებაში, რამაც გამოიწვია მოვაჭრეებისა და მაღაზიის მეპატრონეების დახურვა თეირანის ცენტრში. ამას თან ახლდა მასობრივი პროტესტი დედაქალაქში, ასევე დიდ ქალაქებში, მათ შორის ისფაჰანში, შირაზსა და მეშხედში.
პროტესტანტები მღეროდნენ ანტი-მთავრობის ლოზუნგებს, ხოლო სოციალურ მედიაში ვიდეოებმა აჩვენა დემონსტრანტები, რომლებიც მღეროდნენ "ნუ შეგეშინდებათ, ჩვენ ერთად ვართ" და "აზადი", სპარსული სიტყვა თავისუფლებისთვის. ვიდეოებმა ასევე აჩვენა ირანელი პოლიციელები, რომლებიც ცრემლსადენ გაზს ესროდნენ მომიტინგეებს.
პროტესტები იყო ყველაზე დიდი მას შემდეგ, რაც დემონსტრაციების ტალღამ მოიცვა ქვეყანა მას შემდეგ, რაც მაჰსა ამინი, 22 წლის, გარდაიცვალა პოლიციის პატიმრობაში მას შემდეგ, რაც დააპატიმრეს ჰიჯაბის არასწორად ტარებისთვის. იმ დროს ირანულმა პოლიციამ უპასუხა ძალით, დააწესა ინტერნეტის გათიშვა და ძალადობრივად ჩაახშო დემონსტრაციები ცრემლსადენი გაზითა და ცეცხლსასროლი იარაღით.
სამშაბათს ირანის პრეზიდენტმა მასუდ პეზეშკიანმა დაავალა მთავრობას, მოუსმინოს მომიტინგეების "ლეგიტიმურ მოთხოვნებს". მთავრობის სპიკერმა განაცხადა, რომ შეიქმნება მექანიზმი საპროტესტო მოძრაობის ლიდერებთან დიალოგისთვის.
"ჩემი ხალხის საარსებო წყარო ჩემი ყოველდღიური საზრუნავია", - დაწერა პეზეშკიანმა X-ზე პოსტში. მან დასძინა, რომ მთავრობას "აქვს ქმედებები დღის წესრიგში, რათა შეცვალოს მონეტარული და საბანკო სისტემა და შეინარჩუნოს ხალხის მსყიდველობითი უნარი".
ანალიტიკოსები ამბობენ, რომ ირანის მთავრობამ შეამცირა შიდა რეპრესიები ისრაელთან 12-დღიანი ომის შემდეგ ზაფხულში, რადგან ის ცდილობს გააძლიეროს მხარდაჭერა მას შემდეგ, რაც განიცადა მნიშვნელოვანი დარტყმა მის იმიჯზე, როგორც ურღვევი რეჟიმი. "მორალის პოლიცია", მაგალითად, დროდადრო ამკაცრებს სოციალური ედიქტების მკაცრ გამოყენებას თეირანში.
ირანული მედიის ცნობით, მთავრობის ბოლო ლიბერალიზაციის პოლიტიკამ ვალუტის გაცვლითი კურსი შეამცირა. ორშაბათს სახელმწიფო ტელევიზიამ განაცხადა ცენტრალური ბანკის ხელმძღვანელის, მოჰამად რეზა ფარზინის გადადგომის შესახებ, ერთი დღის შემდეგ, რაც ირანულმა რიალმა დოლართან მიმართებაში 1,42 მილიონამდე დაეცა. როდესაც ფარზინი თანამდებობაზე დაინიშნა 2022 წელს, რიალი გაცვალეს დაახლოებით 430,000 დოლარზე.
მოსალოდნელი შესყიდვის სიმძლავრის ეროზია კიდევ უფრო ამწვავებს უკვე მძიმე ეკონომიკურ მდგომარეობას ირანში, რაც საკვებს და სხვა ყოველდღიურ საჭიროებებს სულ უფრო მიუწვდომელს ხდის.
ირანის მთავრობის სტატისტიკის ცენტრის ცნობით, საკვების ფასები გაიზარდა 72%-ით, ხოლო სამედიცინო საქონელი 50%-ით გასული წლის ამ დროს. ამავდროულად, მთავრობამ განაცხადა, რომ ის გაზრდის გადასახადებს ირანის ახალ წელს, რომელიც იწყება 21 მარტს.
როდესაც ირანის მთავრობა სახლში პროტესტებს აწყდება, ის ასევე აწყდება საზღვარგარეთ თავდასხმების განახლებულ საფრთხეს. დონალდ ტრამპმა ორშაბათს გააფრთხილა, რომ აშშ-ს შეეძლო განეხორციელებინა შემდგომი სამხედრო დარტყმები ირანზე, თუ ის შეეცდებოდა ბირთვული პროგრამის აღდგენას.
აშშ-მ მასიური ბუნკერის ბომბის დარტყმები განახორციელა ირანის ბირთვულ გამდიდრების საკვანძო ობიექტებზე ივნისში. ორშაბათს ისრაელის პრემიერ-მინისტრთან, ბენიამინ ნეთანიაჰუსთან შეხვედრაზე ტრამპმა განაცხადა, რომ შეიძლებოდა ყოფილიყო შემდგომი ბირთვული აქტივობა იმ საიტებზე, რომლებიც ივნისში მოხვდა.
"ახლა გავიგე, რომ ირანი ცდილობს კვლავ შექმნას. და თუ ისინი არიან, ჩვენ უნდა დავარტყათ მათ. ჩვენ დავარტყამთ მათ. ჩვენ ჯოჯოხეთს დავცემთ. მაგრამ იმედია ეს არ ხდება", - თქვა ტრამპმა.
ირანმა განაცხადა, რომ ის აღარ ამდიდრებს ურანს არსად და რომ მისი ბირთვული პროგრამა მთლიანად მშვიდობიანია.
Guardian-ისთვის ირანის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, აბას არაგჩიმ, განაცხადა, რომ ირანს სურდა დიალოგი აშშ-სთან. "მიუხედავად ისრაელის თავდასხმის დიპლომატიაზე ირან-აშშ-ის ბირთვული მოლაპარაკებების დროს, ირანი რჩება ღია შეთანხმებაზე, რომელიც აგებულია ურთიერთპატივისცემასა და ორმხრივ ინტერესზე", - წერდა არაგჩი.
