29 ივნისს გავრცელებულმა ინფორმაციამ, რომ შავ ზღვაში დაფიქსირდა შხამიანი და ადამიანისთვის საშიში თევზის სახეობა, საზოგადოებაში დიდი ინტერესი და კითხვები გააჩინა. ახალი სახეობის შემოჭრას შავი ზღვის აუზის სხვა ქვეყნები ადასტურებენ, საქართველო კი ოფიციალურად ჯერჯერობით უარყოფს.
პირველად ესინფორმაცია საზოგადოებას იქთიოლოგი არჩილ გუჩმანიძე მიაწოდა, რომელსაც “აგრო სიახლეები” დაუკავშირდა დეტალების გადამოწმების მიზნით. მედიის პირველი ნაბიჯი იყო ოფიციალურ წყაროებთან მიმართვა — გარემოს ეროვნულ სააგენტოს, გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროს და საქართველოს თევზმომშენებელთა ასოციაციას. კითხვები შეეხებოდა იმასაც, რამდენად არის გათვალისწინებული კლიმატის ცვლილებით გამოწვეული ინვაზიური სახეობების რისკი ახლად დამტკიცებულ აკვაკულტურის სტრატეგიასა და თევჭერის ახალ სტრატეგიაში, რომელზეც მუშაობა ამჟამად მიმდინარეობს.
სამწუხაროდ, ამ კითხვებზე პასუხები სამინისტროსგან და ასოციაციისგან ვერ მივიღეთ — სამინისტრომ გარემოს ეროვნულ სააგენტოსთან გადაგვამისამართა, ხოლო ასოციაციამ მოგვიანებით დაგვპირდა დაკავშირებას.
სხვა დადასტურებები
უახლესად გავრცელებულ ინფორმაციაზე დაყრდნობით, ტეტრაოდონებმა უკვე ნამდვილად შემაოღწიეს შავ ზღვაში. უკრაინული გარემოს დაცვის სამსახური აღნიშნავს, რომ “silver-cheeked toadfish”, იგივე L. sceleratus, უკვე დაფიქსირდა შავი ზღვის აკვატორიაში
რა თქვა არჩილ გუჩმანიძემ?
29 ივნისს არჩილ გუჩმანიძემ საზოგადოებას აცნობა, რომ შავ ზღვაში კვლავ დაფიქსირდა ვერცხლისფერი მუცელეკლიანი (Lagocephalus sceleratus), იგივე ფუგუს ახლო ნათესავი — თევზი, რომელიც ცნობილია ძლიერი ნეიროტოქსიკური შხამით — ტეტროდოტოქსინით.
გუჩმანიძის განმარტებით, ეს სახეობა ინდო-წყნარი ოკეანის რეგიონის მკვიდრია და ხმელთაშუა ზღვაში სუეცის არხის გავლით გავრცელდა. 2014 წლიდან მისი გამოჩენა შავ ზღვაშიც დაიწყო. იქთიოლოგი აღნიშნავს, რომ კლიმატის ცვლილებისა და წყლის ტემპერატურის მატების გამო, ამ სახეობას აქვს შავ ზღვაში გავრცელების რეალური პოტენციალი, რაც საფრთხეს შეუქმნის როგორც ეკოსისტემას და ადგილობრივ ბიომრავალფეროვნებას, ისე ადამიანების ჯანმრთელობასა და ადგილობრივ თევჭერას.
გუჩმანიძე მოქალაქეებს სიფრთხილისკენ მოუწოდებს: თუ ვინმე ამ უცნობ თევზს აღმოაჩენს, საჭიროა მისი გადაღება ან ვიდეოკადრის ჩაწერა და ინფორმაციის მიწოდება მეცნიერებისთვის, რათა ინვაზიური სახეობების მონიტორინგი უფრო ეფექტურად განხორციელდეს.
რას ამბობს სახელმწიფო?
არჩილ გუჩმანიძის განცხადების შემდეგ, გარემოს ეროვნულმა სააგენტომ ერთ დღეში გამოაქვეყნა ოფიციალური განცხადება, რომელშიც ამტკიცებს, რომ საქართველოს შავ ზღვის აკვატორიაში საშიში თევზი არ დაფიქსირებულა.
„გარემოს ეროვნული სააგენტო შავი ზღვის აკვატორიაში მუდმივად ახორციელებს ზღვის ბიომრავალფეროვნების კვლევასა და მონიტორინგს. ამ დრომდე საქართველოს სანაპირო წყლებში ადამიანის ჯანმრთელობისთვის საშიში სახეობები არ დაფიქსირებულა. მოვუწოდებთ ყველას, თავი შეიკავონ გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელებისგან,“ — ნათქვამია სააგენტოს განცხადებაში.
სააგენტოს წარმომადგენელმა ნატა სულუაშვილმა იგივე განმარტა „აგრო სიახლეებთან“ საუბარშიც, თუმცა ჩვენს სხვა შეკითხვებზე პასუხი აღარ მიუციათ.
გუჩმანიძის პასუხი სააგენტოს
გარემოს ეროვნული სააგენტოს განცხადებას სწრაფადვე უპასუხა თავად არჩილ გუჩმანიძემ, რომელმაც სააგენტოს განცხადება არაკომპეტენტურად და უპასუხისმგებლოდ შეაფასა და არგუმენტებიც ფოტომასალით დაადასტურა.
მისი თქმით:
· უკვე მოიპოვა ფოტო და ვიდეომტკიცებულებები ჩაქვისწყლის შესართავთან ამ თევზის მოპოვების შესახებ;
· აღნიშნა, რომ აფხაზეთის ოკუპირებულ ტერიტორიაზე მსგავსი ინფორმაციის მიმართ გაცილებით მაღალი პასუხისმგებლობა არსებობს;
· გააკრიტიკა სააგენტო იმის გამო, რომ ოფიციალურ განცხადებაში შეცდომით ირწმუნება, თითქოს საშიში სახეობები საქართველოს სანაპიროებზე საერთოდ არ გვხვდება — მაშინ, როცა documented შემთხვევები არსებობს, მათ შორის ოფიციალური ფოტოებიც.
· გუჩმანიძემ საზოგადოებას მეტი ყურადღებისა და პროფესიული პასუხისმგებლობისკენ მოუწოდა და აღნიშნა, რომ მსგავსი განცხადებები სახელმწიფო ინსტიტუციების ავტორიტეტს
რა ხდება ახლა?
ამ დროისთვის, გარემოს ეროვნული სააგენტო დამატებით კომენტარს აღარ აკეთებს. „აგრო სიახლეები“ კვლავ აგრძელებს თემაზე მუშაობას და შემდგომ დღეებში სხვადასხვა დარგის სპეციალისტების და ექსპერტების კომენტარებსაც შემოგთავაზებთ. ჩვენი მიზანია, საზოგადოებას მივაწოდოთ მაქსიმალურად სრულყოფილი და გადამოწმებული ინფორმაცია იმის შესახებ, არსებობს თუ არა რეალური რისკი და როგორ უნდა მოვემზადოთ მის დასაძლევად.
✅ რა არის ფუგუ?
ფუგუ — იგივე ტეტრაოდონი (pufferfish) — ძირითადად ასოცირდება იაპონურ სამზარეულოსთან, სადაც მისგან ამზადებენ დელიკატეს წვნიანებსა და სუშის.
✅ რით არის საშიში?
ფუგუს ყველაზე დიდი საფრთხე არის ძლიერი ნეიროტოქსიკური შხამი — ტეტროდოტოქსინი (TTX), რომელიც თევზის შიგნით არსებულ ორგანოებში (ღვიძლი, კვერცხუჯრედები, კანი და ზოგჯერ კუნთოვან ნაწილშიც) თავმოყრილია.
ტეტროდოტოქსინი იმდენად ძლიერია, რომ ადამიანის ორგანიზმში მისმა სულ მცირე დოზამაც კი შეიძლება გამოიწვიოს:
სუნთქვის გაჩერება და ფატალური მოწამვლა
ნერვული სისტემის დამბლა
სიკვდილი რამდენიმე საათში
ამ შხამს ანტიდოტი არ აქვს, მკურნალობა სიმპტომატურია — მთავარია დროული რეანიმაციული ჩარევა.
✅ რამდენად ხშირია ინციდენტები?
იაპონიაში ფუგუს მომზადება დაშვებულია მხოლოდ სპეციალურად ლიცენზირებულ შეფ-მზარეულებზე, რომლებიც წლების განმავლობაში გადიან მომზადებას. მიუხედავად ამისა, ყოველწლიურად ფიქსირდება რამდენიმე მოწამვლის შემთხვევა, მათ შორის — ფატალური.
✅ რატომ აქვს მნიშვნელობა შავ ზღვაში?
თუ შავ ზღვაში ვერცხლისფერი მუცელეკლიანი (Lagocephalus sceleratus) — ფუგუს ახლო ნათესავი — ფართოდ გავრცელდება, ეს ნიშნავს:
შესაძლოა უნებლიეთ მოხვდეს ადგილობრივი მეთევზეების მიერ დაჭერილ თევზში;
მოყვარულმა მებადურებმა შესაძლოა არ იცოდნენ მისი სახიფათო ბუნება და შეცდომით მოიხმარონ საკვებად;
ეკოსისტემისთვისაც საშიშია — ანაცვლებს ადგილობრივ სახეობებს და აზიანებს ბადეებს.
