ელექტრონული სისტემა ამოქმედდა ღია ან ანონიმური დასმენებისთვის, საქართველოს ანტიკორუფციული სამსახურის მიერ. ნებისმიერ მსურველს შეუძლია დაასმინოს ნებისმიერი ფიზიკური თუ იურიდიული პირი, თუ ფიქრობს რომ ის ,აგენტია“ .
რა ხდება?
ბედნიერი ხარ, თუ პირველად გესმის, რომ 2025 წლის 31 მაისს საქართველოში ამოქმედდება „უცხოური აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ კანონი, რომელიც ითვალისწინებს უცხოური დაფინანსების მქონე პირებისა და ორგანიზაციების რეგისტრაციას და მათ საქმიანობაზე საჯარო ინფორმაციის მიწოდებას. ამ კანონის აღსრულება დაევალა ანტიკორუფციულ ბიუროს, რომელმაც შექმნა FARA eFile-ის მსგავსი ელექტრონული სისტემა, სადაც მოქალაქეებს შეუძლიათ აცნობონ ბიუროს შესაძლო დარღვევების შესახებ.
ადრეც გვიქნია ასეთი?
დასმენების ელექტრონული სისტემა საქართველოს საბჭოთა რეპრესიების წლებშიც არ ჰქონია, რადგან მაშინ ტექნოლოგიები, მხოლოდ სიტყვიერ ან მატერიალურ წერილობით დასმენის შესაძლებლობა იძლეოდა. დამსმენები კი მაშინაც იყვნენ.
საბჭოთა კავშირში დასმენა იყო ერთ-ერთი მთავარი ინსტრუმენტი პოლიტიკური რეპრესიების განხორციელებისთვის. 1930-იან წლებში, ე.წ. დიდი წმენდის პერიოდში, მილიონობით ადამიანი დააპატიმრეს ან დახვრიტეს მხოლოდ იმის გამო, რომ მათზე დაწერილი იყო ანონიმური საჩივარი.დასმენის კულტურა ხელს უწყობდა საზოგადოების პოლარიზაციას, უნდობლობას და შიშს, რაც საბოლოოდ ასუსტებდა საზოგადოების განვითარებას.
ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი შემთხვევა საბჭოთა დასმენის პრაქტიკისა არის პავლიკ მოროზოვის ისტორია. 1932 წელს, 13 წლის პავლიკ მოროზოვმა, რომელიც იყო ახალგაზრდა კომუნისტი და სკოლის პიონერთა ჯგუფის ლიდერი, დაასმინა საკუთარი მამა, ტროიფიმ მოროზოვი, საბჭოთა ხელისუფლების წინააღმდეგ მოქმედებაში. მამის დაპატიმრების შემდეგ, პავლიკი მოკლეს მისი ოჯახის წევრებმა. საბჭოთა პროპაგანდამ პავლიკი წარმოადგინა როგორც გმირი, რომელმაც სახელმწიფო ინტერესები პირადზე მაღლა დააყენა. მისი სახელი ეწოდა სკოლებსა და ახალგაზრდულ ორგანიზაციებს, ხოლო მისი ისტორია გახდა დასმენის კულტურის სიმბოლო.
FARA აშშ-ში: განსხვავებული მიზნები და აღსრულება
აშშ-ში მოქმედი „უცხოური აგენტების რეგისტრაციის აქტი“ (FARA) მიზნად ისახავს უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის უზრუნველყოფას. თუმცა, მისი აღსრულება მკაცრად რეგულირდება და არ მოიცავს მოქალაქეების მიერ ანონიმური დასმენის შესაძლებლობას. FARA-ს ფარგლებში, რეგისტრაცია სავალდებულოა მხოლოდ იმ პირებისთვის, რომლებიც პირდაპირ მოქმედებენ უცხოური მთავრობების ან ორგანიზაციების სახელით. ამასთან, კანონის დარღვევისთვის გათვალისწინებულია მკაცრი სანქციები, თუმცა მისი გამოყენება ხდება მხოლოდ სერიოზული დარღვევების შემთხვევაში.
